Fréttir - Sjálfbærniverkefni Alcoa Fjarðaáls og Landsvirkjunar

Það er ekki aðeins fjöldi íbúa sem hefur breyst og er ólíkur milli staða. Aldurssamsetning er einnig breytt. Breytingin er mismikil eftir aldurshópum en slíkar breytingar hafa langtímaáhrif þegar hugað er að þáttum eins og þjónustuþörf, velferð, stærð húsnæðis og vinnumarkaði.

Íbúum á aldrinum 20 til 29 ára hefur fjölgað um rúmlega 200 og íbúum milli 30 til 39 ára um tæplega 400 einstaklinga á þessum 20 árum. Þessi þróun gæti bent til þess að fleiri ungmenni kjósi að setjast að á Austurlandi eftir nám, stundi nám á Austurlandi eða fari beint út á vinnumarkaðinn. Einnig má áætla að hluti þessa fólks sé aðfluttur, fólk sem hafi flutt til svæðisins sérstaklega til að vinna á stórum vinnustöðum eins og Alcoa Fjarðaáli. Þessi þróun er jákvæð fyrir vinnumarkaðinn og efnahagslíf svæðisins, þegar aldurshópurinn sem er rétt að hefja sinn starfsferil er virkur á vinnumarkaðnum.

Aldurshópurinn 20-29 ára eignast hlutfallslega færri börn en fyrir 20 árum. Ástæður geta verið margvíslegar; en bent hefur verið á að frelsi frá staðalmyndum hefur á margan hátt aukist og val um barnlausan lífsstíl ekki lengur jafn framandi og áður. Einnig eru ytri ástæður taldar áhrifavaldur s.s. óhagstæður fasteignamarkaður. Þetta er í samræmi við þróun á landsvísu þar sem fæðingartíðni hefur lækkað á undanförnum árum. En á Austurlandi hefur fækkað um 100 einstaklinga í aldurshópnum 10 til 19 ára og börn undir 10 ára eru aðeins 12 fleiri 2024 en voru 2004.

Undanfarin 20 ár hefur íbúafjöldinn á Austurlandi þróast mest á miðsvæðinu, þ.e. íbúum hefur fjölgað á Egilsstöðum, Reyðarfirði, Fáskrúðsfirði, Eskifirði og Nesskaupstað en fækkað á jöðrunum, að undarskildum Djúpavogi.

Þannig hefur fjölgað um 105% á Reyðarfirði, eða úr tæplega 700 íbúum í tæplega 1500. Eins hefur íbúum á Egilstöðum fjölgað mikið og eru í dag yfir 3.000 en voru rúmlega 1700 fyrir 20 árum. Staðir í næstu nálægð við álverið hafa einnig stækkað en bæði Eskifjörður og Fáskrúðsfjörður hafa fleiri íbúa nú en fyrir 20 árum. Líklega má draga þá ályktun að atvinnuuppbygging haldist í hendur við íbúaþróun og þrátt fyrir að vera á jaðri austurlands, hefur íbúum fjölgað á Djúpavogi, en þar hefur orðið mikil uppbygging í laxeldi. Á Vopnafirði sem er á hinum jaðrinum hefur fækkað um næstum 100 manns, en þar hefur atvinnulífið staðið nokkuð í stað síðustu 20 ár.

Hlutfallslega mest hefur fækkað í Mjóafirði, þar hefur íbúum fækkað um helming, úr 37 í 16, en hafa ber í huga að svo fámennir hópar sýna hlutfallslega stærri sveiflur og þó íbúum hafi fækkað um 21 manneskju þá er fækkun talin í fleiri einstaklingum þar þó hlutfallið sé lægra. Borgarfjörður eystri og Stöðvarfjörður hafa báðir verið skilgreindir sem brothættar byggðir og tekið þátt í verkefni Byggðastofnunar fyrir slíka staði. Þrátt fyrir að íbúum hafi fækkað á báðum stöðum á þessum 20 árum sem hér eru skoðuð, hægði á og jafnvel fjölgaði þegar verkefnin hófust á stöðunum.

Austfirðingum hefur fjölgað um 17,3% á síðustu 20 árum, mest á árunum 2004 til 2007. Hlutfall Austfirðinga af heildarmannfjölda landsins lækkar hins vegar úr 3,25% árið 2004 í 2,8% árið 2024.   Mest fjölgun hefur verið á Egilsstöðum og Reyðarfirði og aðeins minni í nálægum byggðakjörnum, á Fáskrúðsfirði, Eskifirði og í Neskaupsstað. Hins vegar hefur íbúum fækkað í öllum smærri byggðalögum, að Djúpavogi frátöldum. Börnum og unglingum á Austurlandi hefur fækkað, ungu fólki á aldrinum 20-39 ára hefur fjölgað, fólki á aldrinum 40-49 fækkar en íbúum 50 ára og eldri hefur fjölgað verulega.

Þessar niðurstöður sýna bæði jákvæðar breytingar og um leið vaxandi áskoranir sem kallar á endurskoðun á þjónustu og stefnumótun til að mæta breyttum þörfum samfélagsins.

Í Sjálfbærniverkefni Alcoa og Landsvirkjunar hefur verið safnað hinum ýmsu mælingum í 20 ár, eða frá 2004. Á þessu ári fer fram uppgjör á þeim gögnum sem safnast hafa í verkefninu og eru íbúatölur og þróun íbúa á Austurlandi fyrsta samantektin.

Ársfundur Sjálfbærniverkefnisins var haldinn í Valaskjálf, Egilsstöðum miðvikudaginn 27. apríl og var þema fundarins Húsnæðismál á Austurlandi. Fundarstjóri á fundinum var Jóna Árný Þórðardóttir, framkvæmdastjóri Austurbrúar.

Einar Már Sigurðarson, formaður Sambands sveitarfélaga á Austurlandi, flutti upphafsávarp og setti fundinn.

Fyrst tók til máls Jóhanna Klara Stefánsdóttir, sviðsstjóri mannvirkjasviðs hjá Samtökum Iðnaðarins.

Jóhanna fór yfir stöðuna á Austurlandi og benti á að meðal fermetraverð á Austurlandi er enn undir meðal byggingarkostnaði á fermetra og er það áhyggjuefni varðandi það að geta selt nýbyggingar.

Á eftir Jóhönnu tók Kári S. Friðriksson, hagfræðingur hjá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun, til máls.

Hann vakti athygli á þeim miklu sveiflum í fasteignaverði milli byggðakjarna á Austurlandi, en verðið hefur hækkað töluvert. Gríðarleg eftirspurn er ástæða þess hvernig húsnæðismarkaðurinn er núna eins og hann er.

Sigurður Magnússon, löggildur fasteignasali hjá INNI fasteignasölu, flutti næsta erindi.

Siguður fór aðeins yfir stöðuna á Austurlandi og benti á að á síðustu 4 árum hefur framboð á fasteignum á Austurlandi hrunið úr því að vera um 50 eignir á hverjum tíma niður í 0-10. Góðar fasteignir fara mjög hratt, og sem dæmi tók hann um eign sem hækkaði um 20% á 5 mánuðum.

Hafliði Hörður Hafliðason framkvæmdastjóri hjá Héraðsverki flutti fyrsta erindi eftir hádegisverð.

Hann fjallaði um mikilvægi þess að mynda einhverja framtíðarsýn varðandi íbúðarhúsnæði. Hvernig viljum við sjá byggðina vaxa? Hann benti sérstaklega á mikilvægi þess að heyra hvaða sýn ungafólkið hefur varðandi uppbyggingu og húsnæðismál.

Smári Kristinsson, framkvæmdastjóri mannauðsmála hjá Alcoa Fjarðaál, fór yfir hvernig íbúðamál á Austurlandi snúa að fyrirtækinu.

Hann benti á að tölur frá þeim sýna að nýir starfsmenn búa í vaxandi mæli utan Austurlands. Hann benti á að fólk hefur hætt við að koma og ráða sig til vinnu hjá fyrirtækinu vegna þess að ekki finnst húsnæði. Staðan mun bara versna meðal annars vegna fyrirhugaðrar atvinnuppbyggingar á svæðinu.

Ólafur Arnar Jónsson, forstöðumaður Nærsamfélagsins og græns reksturs hjá Landsvirkjun, talaði um vinnu Landsvirkjunar í tengslum við samfélagsmál og stefnu fyrirtækisins varðandi það.

Stefnan gengur út á að Landsvirkjun vill vera góður granni, vera í uppbyggilegum samskiptum við samfélagið og stuðla þar að nýjum tækifærum í sínu umhverfi.

Að loknum erindum voru pallborðsumræður. Í pallborði sátu (f.v.) Eydís Ásbjörnsdóttir frá Fjarðabyggð, Hafliði Hörður Hafliðason frá Héraðsverki, Stefán Bogi Sveinsson frá Múlaþingi, Kári S. Friðriksson frá Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og Jóhanna Klara Stefánsdóttir frá Samtökum iðnaðarins.

Spurningar og svör úr pallborði verða gerðar aðgengilegar á heimasíðu verkefnisins á næstu dögum ásamt upptökum og glærum af erindum.

Nokkrar svipmyndir af fundinum

Ársfundur Sjálfbærniverkefnisins 2022 verður haldinn í Valaskjálf á Egilsstöðum miðvikudaginn 27. apríl kl. 10:00-14:00

Þema fundarins Húsnæðismál á Austurlandi. Dagskrá verður kynnt á næstu dögum.

Skráning á ársfund 2022

Við uppfærslu gagna voru fleiri gögn um afbrot á Austurlandi skoðuð. Ákveðið var að bæta inn gögnum um umferðalagabrot og bera saman Austurland við öll embætti á landinu. Hér fyrir neðan má sjá mynd af fjölda umferðalagabrota á hverja 10.000 íbúa.