Fara í efni

Framvinda

Uppgræðsla á vegum Landbótasjóðs Norður-Héraðs hefur nú staðið yfir í 20 ár uppi á Jökuldalsheiði og hefur árangur yfir það heila verið góður en mikill breytileiki er á aðstæðum milli svæða og svæðin mislangt komin í gróðurframvindu.. Gróðurþekja hefur aukist og jarðvegsskán er farin að myndast. Á þeim svæðum þar sem virkt jarðvegsrof hefur verið, hefur tekist að minnka það með uppgræðsluaðgerðum. Uppgræðsla á áreyrum Jöklu byrjaði árið 2007. Landið er að bregðast vel við áburði og fræi. Hins vegar hefur vatnsflaumur Jöklu eyðilagt hluta uppgræðslusvæða og eins virðast ísjakar að vetri rífa upp gróður með rótum á einhverjum stöðum. Minni reynsla er komin á árangur uppgræðslu svæða á vegum Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps en árangur er góður á þeim svæðum sem skoðuð hafa verið.

Frá árinu 2009 hefur áburði verið dreift á gróðursnauð svæði austan Hálslóns svo koma megi upp gróðri sem gæti staðist og bundið hugsanlegt áfok úr lónstæði. Árið 2012 hófst uppgræðsla með áburðargjöf og sáningu á Hraunum, röskuðum, fyrrum framkvæmdasvæðum. Svæðin eru almennt rýr, hátt yfir sjó og erfið í uppgræðslu. Árið 2017 hófst uppgræðsla með áburðargjöf og sáningu á röskuðum, fyrrum framkvæmdasvæðum í Tungu milli Glúmsstaðadals og Þuríðarstaðadals. Svæðin sem unnið hefur verið á má sjá á mynd hér að neðan.

Mynd 1. Uppgræðslusvæði við Hálslón og Hraun
Mynd 1. Uppgræðslusvæði við Hálslón og Hraun
 

Yfirlit yfir uppgræðslu einstakra ára má sjá hér að neðan í töflum en nánari upplýsingar er hægt að nálgast undir flipanum ítarefni.

Tafla 1. Uppgræðsla við Hálslón
Ár  Flatarmál (ha) Áburður (tonn) Grasfræ (kg)
2009 255 - -
2010 350 63,3 -
2011 418 70,2 -
2012 361 64,8 530
2013 337 58,1 280
2014 290 49,2 480
2015 331 51,6 -
2016 394 59,4 -
2017 355 48,6 -
2018 314 57 -
2019 466 68,7 -
2020 536 73,8 -
2021 540 74 -
2022 540 70,8 -
2023 400 75 200

Tafla 2. Uppgræðsla Hraunasvæði
Ár Flatarmál (ha) Áburður (tonn) Grasfræ (kg)
2012 33 7,2 0,65
2013 43 10,1 540
2014 77 18 1.260
2015 51 12,6 630
2016 69 15,6 700
2017 76 17,4 320
2018 70 15,0 160
2019 0 0 0
2020 0 0 0
2021 0 0 0
2022 0 0 0
2023 0 0 0

Tafla 3. Uppgræðsla á haugsvæði Aðgöngum 3 (Tungu)
Ár Flatarmál (ha) Áburður (tonn) Grasfræ (kg)
2017 30 7,8 440
2018 30 7,2 560
2019 18 5,7 180
2020 16 4,2 240
2021 16 3 -
2022 19 4,2 -
2023 0 0 0

Tafla 4. Framkvæmdir á vegum Landbótasjóðs Norður-Héraðs
Ár Flatarmál (ha) Áburður (tonn) Grasfræ (kg)
2003 - 45,5 400
2004 766 132,9 160
2005 1.017 176,2 325
2006 1.600 284 -
2007 1894 300 400
2008 1.370 200,4 2.800
2009 1.552 225 1.180
2010 1.307 201 1.240
2011 638 116,9 900
2012 606 101,4 600
2013 682 102 600
2014 634 104,4 -
2015 853 140 -
2016 1.063 175 -
2017 1.193 200 -
2018 1.273 217,8 260
2019 1.242 165,6 -
2020 1.052 150,6 280
2021 529 105 -
2022 375 51,5 -
2023 244 78 -

Tafla 5. Framkvæmdir á vegum Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps
Ár Flatarmál (ha) Áburður (tonn) Grasfræ (kg)
2007 35 - -
2008 126,4 24,9 130
2009 330 105 400
2010 337 - -
2011 264 57 297
2012 400 94,5 44,5
2013 200 42,1 20
2014 347 52,4 95
2015 237 34,8 15
2016 310 55,2 -
2017 332 43,2 45
2018 384 60 -
2019 482 62 -
2020 423 57,6 40
2021 409 56.6 30
2022 300 27 -
2023 286 24 25

Landbótasjóður Norður-Héraðs

Landbótasjóður Norður-Héraðs var stofnaður af þáverandi sveitarfélagi Norður-Héraði fyrir framlag Landsvirkjunar með það að aðalmarkmiði að græða upp land a.m.k. til jafns við það gróðurlendi sem tapast undir Hálslón. Einnig á sjóðurinn að standa að uppgræðslu á áreyrum Jökulsár á Dal en með minnkun vatnsmagns eykst hætta á uppfoki á áreyrum. Í lögum um landgræðslu nr. 17/1965 segir m.a. í þriðja kafla og 17. grein að „sá, sem landsspjöllum veldur með mannvirkjagerð eða á annan hátt, er skyldur að bæta þau.“ Með tilkomu Kárahnjúkavirkjunar tapast um 32 km2 af grónu landi undir Hálsslón. Unnið hefur verið að þessari uppgræðslu frá árinu 2003 aðallega með því að bera tilbúinn áburð á lítt gróið og ógróið land innan áhrifasvæðis virkjunarinnar og örva þannig náttúrulegan gróður svæðisins. Ráðgjafarnefnd sjóðsins hefur haft umsjón með uppgræðsluaðgerðum, áætlanagerð og árangursmati en verktakar hafa unnið að dreifingu áburðar og fræs eftir því sem við á. Ársskýrslur Landbótasjóðs Norður-Héraðs frá 2003-2018 eru aðgengilegar í ítarefni vísis.

Landbótasjóður Fljótsdalshrepps

Sjóðurinn var stofnaður af Fljótsdalshreppi fyrir framlag Landsvirkjunar með það að aðalmarkmiði að stuðla að uppgræðslu og landbótum vegna þeirrar skerðingar og rýrnunar gróðurlendis sem verður vegna byggingar og reksturs Kárahnjúkavirkjunar. Ársskýrslur Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps frá 2007-2017 eru aðgengilegar í ítarefni vísis.

Uppfært: 6. júní 2024
Heimild: Landsvirkjun (2024)

Vöktunaráætlun og markmið

Hvað er mælt?

Flatarmál uppgrædds lands á Fljótsdalshéraði og í Fljótsdalshreppi (áhrif framkvæmda: bein).

Áætlun um vöktun

Landgræðslan mun mæla, fylgjast með svæðum og setja upplýsingar í gagnagrunn sinn. Upplýsingum verður safnað á fimm ára fresti.

Markmið
  • Fljótsdalshérað: Uppgræðsla 32 km2 lands
  • Fljótsdalshreppur: Markmið þarf að þróa í samvinnu við sveitarfélagið.
Mögulegar viðbragðsaðgerðir

Landbótasjóðir Norður-Héraðs og Fljótsdalshrepps standa fyrir uppgræðslu við Jöklu og í Fljótsdal.

Breytingar á vísi

Í áfangaskýrslu um vísa og grunnástand var mælikvarði skilgreindur sem: Flatarmál uppgrædds lands á Norður-Héraði og í Fljótsdal. Í þriðja áfanga Sjálfbærniverkefnisins var mælikvarðanum breytt í Flatarmál uppgrædds lands í Fljótsdalshéraði og Fljótsdalshreppi". Ástæða breytingarinnar var aðlögun vegna sameiningar Fellahrepps, Norðurhéraðs og Austurhéraðs í eitt sveitarfélag, Fljótsdalshérað.


Þessi vísir var upphaflega númer 26.3. Þá hét hann Uppgræðsla lands og má finna umfjöllun um hann undir því númeri í áfangaskýrslum verkefnisins frá 2005 og 2006.

Tvisvar hefur númeri vísis verið breytt.

Tafla 6. Breytingar á númeri og nafni vísis.
Ár Nr. Nafn vísis
2020 2.6.4 Uppgræðsla lands
2007 2.30 Uppgræðsla lands

Grunnástand

Ræktunarsvæðið einkennist af gróðurlitlum melum með gróðurflesjum á milli. Hlíðar fjallanna eru gróðurlitlar með sundurrofnum gróðureyjum.

Aðal uppgræðslusvæðin sem nú er unnið við sjást á mynd 2.

Mynd 2. Uppgræðsla á Efri-Jökuldal.
Mynd 2. Uppgræðsla á Efri-Jökuldal.

Forsendur fyrir vali á vísi

Kárahnjúkavirkjun mun óhjákvæmilega leiða til skerðingar á grónu landi vegna þess gróna lands sem fer undir Hálslón og Kelduárlón. Landsvirkjun hefur gert samning við sveitarstjórn Norður-Héraðs (nú sveitarfélagið Fljótsdalshérað) og sveitarstjórn Fljótsdalshrepps um að Landsvirkjun fjármagni uppgræðslu og landbótaaðgerðir á áhrifasvæði virkjunarinnar en sveitarfélögin sjái um framkvæmd verksins. Sérstök nefnd skipuð fulltrúum frá sveitarstjórn, Landgræðslunni og Landsvirkjun sér um val uppgræðslusvæða og eftirlit með framkvæmdum á Fljótsdalshéraði. Hér er um mótvægisaðgerðir að ræða sem hafa eftirfarandi markmið:

  1. Að draga úr áfoki og jarðvegsrofi og styrkja gróður á áhrifasvæði virkjunarinnar.
  2. Að stuðla að endurreisn vistkerfa á uppblásnu landi.
  3. Að byggja upp beitiland til mótvægis við breytingar á beitarálagi og beitarháttum beitardýra s.s. fugla, hreindýra og sauðfjár.

Í Fljótsdalshrepp er uppgræðslustarfið alfarið í höndum sveitarstjórnar sem sendir Landsvirkjun skýrslu um ráðstöfun fjármuna í einstök verkefni.

Úr áfangaskýrslu um vísa og grunnástand frá apríl 2005

Ítarefni

Ársskýrsla 2023

Ársskýrsla 2023

2024

Ársskýrsla Landbótasjóðs Norður Héraðs 2023

Ársskýrslur stjórnar Landbótasjóðs Fljótsdalshrepps

Sjá allar

Ársskýrslur stjórnar Landbótasjóðs Norður Héraðs

Sjá allar