2.4.2 Botndýralíf sjávar í Héraðsflóa

Í fyrri rannsókn sem gerð var árið 2006 kom ekki fram mikill munur á botndýrasamfélögum í Héraðsflóa og tveimur viðmiðunar stöðum (Vopnafjörður og Borgarfjörður eystri) en greinilegt samband var á milli botngerðar og botndýrasamfélaga. Tvær megin gerðir botndýrasamfélaga voru á öllu rannsóknarsvæðinu, samfélög botndýra á stöðvum með sandbotni var einn hópur og samfélög botndýra á stöðvum þar sem botngerð var blanda af sand- og leirbotni var annar hópur. Niðurstöður rannsóknar sem gerð var 2019 voru á svipuðum nótum þar sem skilgreina má botndýrasamfélög út frá botngerð og ekki kom fram afgerandi munur á milli botndýrasamfélaga í Héraðsflóa og viðmiðunarstaða (Vopnafjörður og Borgarfjörður eystri). Hins vegar komu fram smávægilegar breytingar milli ára á stöð 1 sem liggur næst ósum í Héraðsflóa hvað snertir botngerð, færri tegundir botndýra og breytingar á tegundasamsetningu. Þessar breytingar gætu tengst breytingum á framburði sem berst í Héraðsflóa en gætu einnig verið árstíðabundinn breytileiki. Heilt yfir er tegundasamsetning þeirra þriggja fjarða sem rannsakaðir voru sambærileg þegar bornar eru saman niðurstöður á milli áranna 2006 og 2019 og ekki komu í ljós neinar breytingar sem tengja má með beinum hætti við hugsanlegar breytingar í árframburði til Héraðsflóa. Mikilvægt er þó að hafa í huga að þessi rannsókn varpar ekki ljósi á breytingar eða sveiflur sem gætu hafa átt sér stað á árunum á milli þessar tveggja rannsókna.

Rannsókn á botndýralífi Í Héraðsflóa, Borgarfirði Eystri og Vopnafirði 2019

Hvað er mælt ?

• Botnset. Stærð og dreifing korna í setsýnum. (Áhrif framkvæmda: óbein)
• Fjölbreytni og þéttleiki botndýra á völdum söfnunarstöðum (Áhrif framkvæmda: afleidd).

Áætlun um vöktun

Gögnum verður safnað á þremur svæðum: í Héraðsflóa og til samanburðar á Vopnafirði og Borgarfirði eystra. Á hverju svæði verða sex vöktunarstöðvar og þrjú sýni verða tekin á hverri stöð. Eftirfarandi þættir verða skoðaðir:

• Hitastig og selta
• Kornastærð og magn lífrænna efna í botnseti.
• Tegundir botndýra

Gagnasöfnun mun hefjast 2006 og verður endurtekin með reglulegu millibili. Enn er ekki ákveðið hversu oft, en næsta gagnasöfnun er áætluð í kringum 2020.

Markmið

Vöktun og miðlun upplýsinga auk þess að viðhalda fjölbreytni og þéttleika botndýra á söfnunarstöðum.

Mögulegar viðbragðsaðgerðir

Einungis er um vöktun að ræða.

Þessi vísir var upphaflega númer 28.1 . Þá hét hann Botndýralíf sjávar og má finna umfjöllun um hann undir því númeri í áfangaskýrslum verkefnisins frá 2005 og 2006.

Tvisvar hefur númeri vísis verið breytt.

Botngerð á Héraðsflóa og Borgarfirði er svipuð, en heldur meira ber þó á fínum kornastærðum í Borgarfirði. Vopnafjörður er með heldur hærra hlutfall af fínu seti og þar er kolefnisinnihald setsins sínu hæst. Á öllum svæðunum ríkja tegundir burstaorma sem taka æti af yfirborðinu. Algengt var einnig samfélag burstaorma sem grafa sig niður og taka æti sitt úr setinu. Fánan skiptist á aðalatriðum í þessar tvær samfélagsgerðir, sjá mynd hér að neðan. Heildarniðurstaða rannsóknanna er sú að lífríki flóanna sé líkt, og sömu tegundir einkennandi á öllum stöðunum. Hægt er að sjá sýnatökusnið og - stöðvar í Vopnafirði, á Héraðsflóa og út af Borgarfirði eystra með því að smella á myndina hér til hliðar.

Dæmi um botndýr sem finnast í Héraðsflóa

Heteromastus filiformis (burstaormur, sandmaðkur)	Arctica islandica	Ctenodiscus crispatus

Breytingar á rennsli og framburði aurs eru þeir tveir þættir sem tengjast framkvæmdum og kunna að hafa áhrif á vistkerfi sjávar. Með virkjun fallvatna Jökulsár á Dal og Jökulsár í Fljótsdal mun rennsli ferskvatns til Héraðsflóa breytast verulega, sérstaklega síðsumars þegar áætlað er að rennslið verði um 200–300 m³/sek í stað þess að vera milli 600 til 700 m³/sek fyrir virkjun. Ferskvatnið sem berst út í Héraðsflóa flýtur ofan á selturíkari sjó og virðast áhrif þess ekki ná niður á botn, samkvæmt þeim fáu mælingum á seltu í flóanum sem til eru. Það bendir til að breytt flæði ferskvatns komi ekki til með að hafa mikil áhrif á botndýr í Héraðsflóa.

Áætlanir gera ráð fyrir að eftir virkjun muni framburður aurs og sets minnka um 5,5 til 6 milljón tonn á ári og breytast að því leyti að grófari hluti framburðar mun setjast til í lónum en fínt set berast til sjávar. Vitað er að tegundasamsetning botndýra er nátengd kornastærð botnsetsins og því gætu þessar breytingar á aurframburði haft áhrif á samsetningu botnsets og botndýrasamfélög í Héraðsflóa þar með.

Úr áfangaskýrslu um vísa og grunnástand frá apríl 2005

LV-2021/009 - Rannsókn á botndýralífi Í Héraðsflóa, Borgarfirði Eystri og Vopnafirði 2019

2021

Eitt af skilyrðum Umhverfisráðherra fyrir leyfum til byggingar Kárahnjúkavirkjunar var að vakta dæmigerð botndýrasamfélög í Héraðsflóa. Árið 2006 (LV-2007/074) var þetta skoðað og í ljós kom að ekki var mikill munur á botndýrasamfélögum í Héraðsflóa og tveimur viðmiðunar stöðum (Vopnafjörður og Borgarfjörður eystri) en greinilegt samband var á milli botngerðar og botndýrasamfélaga. Þessi rannsókn er endurtekning á þeirri athugun sem gerð var þá og er gerð til að meta hvort breytingar hafi orðið með tilkomu virkjunar. Niðurstöður eru á svipuðum nótum 2006, þó komu fram smávægilegar breytingar milli ára á stöð 1 sem liggur næst ósum í Héraðsflóa hvað snertir botngerð, færri tegundir botndýra og breytingar á tegundasamsetningu. Þessar breytingar gætu tengst breytingum á framburði sem berst í Héraðsflóa en gætu einnig verið árstíðabundinn breytileiki.

Skoða eldri skýrslur

Hægt er að skoða meira ítarefni sem snýr að vísinum með því að smella á hlekkinn hér fyrir ofan.